Klinika Papieru Biblioteki Jagiellońskiej jest pierwszą uruchomioną w Polsce halą technologiczną z instalacjami do masowego odkwaszania papieru druków i rękopisów w postaci woluminów oprawnych i luźnych kart.

Została wybudowana w roku 2005 ze środków Wieloletniego Programu Rządowego na lata 2000–2008: „Kwaśny papier. Ratowanie w skali masowej zagrożonych polskich zasobów bibliotecznych i archiwalnych".

Od momentu ustanowienia WPR „Kwaśny papier" zabezpieczaniem zbiorów na Uniwersytecie Jagiellońskim zajmuje się interdyscyplinarny zespół badaczy z Wydziału Chemii UJ i grupa pracowników Biblioteki Jagiellońskiej z Oddziału Zabezpieczenia Zbiorów.

13 i 14 października 2008 odbyła się międzynarodowa konferencja „Przeszłość dla Przyszłości". Masowe zabezpieczanie zasobów bibliotek i archiwów prezentująca osiągnięcia WPR „Kwaśny papier" w Polsce na tle działań podejmowanych w innych krajach w dziedzinie zabezpieczania zbiorów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych.

Kwaśny papier

Zachowanie świadectwa o dniu dzisiejszym i pamięci o przeszłych pokoleniach wymaga trwałego zapisu informacji. Niestety, przez prawie 150 lat podstawowy nośnik tej informacji – papier – produkowany był metodami, które tej trwałości nie zapewniają. Od około 1850 roku rozpowszechniła się w świecie technologia formowania papieru w środowisku kwaśnym. W papierze wyprodukowanym taką metodą postępuje kwasowa degradacja łańcuchów celulozy, co w krótkim czasie (dla książek i dokumentów krótki okres mierzy się dziesięcioleciami) prowadzi do pogorszenia własności mechanicznych i rozpadu kart książek, dokumentów, nut, map.

W ostatnich latach producenci papieru zmienili stosowane technologie na bezkwasowe, pozostał jednak problem nagromadzonych olbrzymich zbiorów kwaśnego papieru w archiwach i bibliotekach. Instytucje te zostały powołane do opieki nad dziedzictwem przeszłości, a w skutek postępującej degradacji papieru nie są w stanie skutecznie realizować tej misji. Presja środowisk kulturotwórczych skłoniła chemików do poszukiwania metod odkwaszania papieru i zatrzymania procesu degradacji celulozy oraz technik wzmocnienia osłabionego papieru. Przy rozwiązywaniu tych problemów konieczne jest trzymanie się zasady przede wszystkim - nie szkodzić. Książki czy dokumenty po obróbce chemicznej nie mogą być zdeformowane, rozklejone czy przebarwione. Przy istniejących setkach gatunków papieru, farb drukarskich, tuszy i materiałów na okładki, niezwykle trudne jest wybór i zastosowanie metody jednocześnie bezpiecznej dla zbiorów, taniej i skutecznie odkwaszającej papier. Nasza grupa badawcza powstała, by pomóc polskim bibliotekom sprostać zadaniu ocalenia zbiorów i poszerzyć wciąż niedostateczną wiedzę o mechanizmie degradacji celulozy i metodach jej powstrzymania.

Od stycznia 2006 w nowo wybudowanym budynku przy Bibliotece Jagiellońskiej pracuje pierwsza w Polsce instalacja do masowego odkwaszania druków zwartych (książek) i archiwaliów (metoda Bookkeeper).

Wieloletni Program Rządowy "Kwaśny Papier", jego genezę i strukturę, koordynowane aktualne działania i plany perspektywiczne omawia strona internetowa Biblioteki Narodowej w Warszawie - link do strony Biblioteki Narodowej.