Biblioteka Jagiellońska ma przyjemność zaprezentować na wystawie ponad 120 niezwykłych obiektów z liczącej pięćset dwadzieścia jeden egzemplarzy kolekcji, którą otrzymała w darze od Katarzyny Bazarnik i Zenona Fajfera w 2021 roku. Dzięki hojności darczyńców możemy się szczycić najpełniejszym zbiorem literatury totalnej. Wystawa odbywa się w ramach Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek.
Są to książki niezwykłe pod względem treści i formy, wykonane z takich materiałów jak papier, skóra, tkanina, drewno, ceramika, glinka kaolinowa, sznur, włosy, klisza filmowa, tektura, folia czy płyta CD. Ich kształty to nie tylko kodeks, ale też formy przestrzenne rozciągające się na kilka metrów lub zamknięte w postaci metalowego kubka, tekturowych dzwonków czy szklanej butelki. Podczas katalogowania wymykały się strukturze sformalizowanego opisu bibliotecznego.Kolekcja, na którą składają się książki (dzieła liberatury oraz pozycje krytycznoliterackie), czasopisma, rękopisy, egzemplarze prototypowe, nagrania audio i wideo, plakaty, foldery, druki ulotne znalazła swoje miejsce w Sekcji Wydawnictw Rzadkich w Oddziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki Jagiellońskiej. Znajdują się wśród nich wydawnictwa rzadkie, jak i całkiem unikatowe, istniejące wyłącznie w jednym egzemplarzu. Zbiór obejmuje chronologicznie zakres od 1802 do 2022 roku. Są to materiały w języku polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, chińskim, białoruskim, czeskim, esperanto, niderlandzkim i japońskim.
W czerwcu 1999 roku odbyła się w Bibliotece Jagiellońskiej „Wystawa Książki Niekonwencjonalnej”, na której oprócz zaskakujących nietypowym kształtem eksponatów, został po raz pierwszy zaprezentowany manifest liberatury – nowego gatunku literackiego, łączącego tekst z formą książki (łac. liber) w semantyczną i kompozycyjną całość. Za początek liberatury uznaje się esej opublikowany przez Zenona Fajfera w „Dekadzie Literackiej” w 1999 roku pt. "Liberatura. Aneks do słownika terminów literackich", w którym wprowadził to pojęcie. Do głównych postulatów liberatury należy poszerzenie kategorii utworu literackiego o materialną przestrzeń książki oraz przyznanie poetom i pisarzom pełnej wolności w kreowaniu owej materialnej warstwy dzieła, która w niczym nie musi przypominać tradycyjnego woluminu.
Katarzyna Bazarnik i autor manifestu – Zenon Fajfer, dwie kolejne dekady poświęcili na twórcze propagowanie tej idei, co przyniosło szereg inicjatyw rozwijanych na wielu płaszczyznach: artystycznej, wydawniczej, akademickiej czy kuratorskiej. Z czasem liberatura stała się poważnie dyskutowaną propozycją genologiczną i zarazem jednym z najoryginalniejszych nurtów współczesnej awangardy literackiej, zyskującym na znaczeniu również za granicą. Poza zainicjowaną w 2003 roku liberacką serią wydawniczą Ha!artu, do najważniejszych przedsięwzięć należała założona rok wcześniej Czytelnia Liberatury, działająca przy Małopolskim Instytucie Kultury w Krakowie. Jej celem było nie tylko gromadzenie wszelkiego rodzaju nietypowych książek, powstających współcześnie i w przeszłości, ale także inicjowanie dyskusji, spotkań z twórcami, organizowanie promocji książek. W 2012 roku kolekcja została przeniesiona do Arteteki przy Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej, by po następnym dziesięcioleciu wrócić do symbolicznego punktu wyjścia i utworzyć w Bibliotece Jagiellońskiej osobny dział pod nazwą Liberatura.
Obecna wystawa to przedstawienie reprezentantów literatury totalnej wyselekcjonowanych w celu zaostrzenia apetytu na całość kolekcji dostępnej w naszych zbiorach.
Wystawie będzie towarzyszyć projekcja non-stop Zegara Bezczasowości / Clock of Timelessness Zenona Fajfera, który swoją premierę miał we wrześniu 2016 roku w Nowym Jorku.
Link do felietonu Michaela Joyce'a na stronie Korporacji Ha!art.
Gorąco zachęcamy i zapraszamy do obejrzenia wystawy oraz do skorzystania na miejscu!
