Wystawa jest częścią zainicjowanego przez Uniwersytet w Poczdamie projektu „Przyszłość dziedzictwa kulturowego we współczesnej Europie”, realizowanego w ramach międzynarodowego programu Erasmus+. Projekt ten pozwolił na współpracę uniwersytetów z ośmiu europejskich miast – Aten, Bolonii, Bordeaux, Luxemburga, Kopenhagi, Krakowa, Poczdamu i Rygi oraz reprezentujących te miasta bibliotek narodowych, uniwersyteckich i miejskich.
Podstawowym celem projektu jest zapoznanie jego uczestników z zabytkami kultury europejskiej (ze szczególnym uwzględnieniem tekstów literackich oraz obiektów rękopiśmiennych i archiwalnych) oraz wspieranie ich w nabywaniu specjalistycznych umiejętności i kompetencji, a przez to uwrażliwienie ich na znaczenie tradycji i wzmocnienie poczucia europejskiej wspólnoty.
Na ekspozycji zaprezentowano spuścizny rękopiśmienne czterech naukowców różnych czasów i dziedzin. Spuścizny te są z jednej strony charakterystyczne dla zbiorów rękopiśmiennych przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej, z drugiej - stanowią indywidualne świadectwa życia i pracy wybitnych badaczy, których zainteresowania i osiągnięcia przekraczały granice nauki i epoki. Uczeni ci to: Tomasz Strzępiński ze Strzępina (1398-1460), Jan Brożek (1585-1652), Aleksander von Humboldt (1769-1859) i Marian Smoluchowski (1872-1917). O takim wyborze zadecydowała międzynarodowa renoma uczonych oraz reprezentatywność dla epoki i dziedziny wiedzy. Zestawienie świadectw ich karier naukowych pozwala jednak dostrzec w nich miejsca wspólne. Wymienionych naukowców cechowały: interdyscyplinarne podejście do nauki, gotowość do współpracy z innymi badaczami reprezentującymi międzynarodowe gremia, uniwersytety i towarzystwa badawcze. Ich korespondencja dokumentuje rozległą sieć międzynarodowych kontaktów, otwartość na intelektualne innowacje i uznanie, jakim się cieszyli. Wszyscy oni angażowali się w działalność akademicką, kościelną, społeczną i/lub polityczną, wykazywali się odwagą łączenia różnych, czasem rozbieżnych inspiracji intelektualnych.
Obiekty zaprezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej i przechowanych w BJ kolekcji z byłej Pruskiej Biblioteki Państwowej w Berlinie. Wybór ten ilustruje rolę Biblioteki Jagiellońskiej w gromadzeniu i udostępnianiu zasobów europejskiego dorobku naukowego.
„Handschriften zum Sprechen bringen“. Gelehrten-Nachlässe in der Jagiellonen-Bibliothek
5.-29. Juli 2022, Montag bis Freitag 10.00-17.00 Ausstellungsraum der Jagiellonen-Bibliothek
Die Ausstellung ist Teil des Projekts „Die Zukunft des kulturellen Erbes im modernen Europa“, das im Rahmen des internationalen Programms Erasmus+ realisiert wird. Dieses Projekt, das von der Universität Potsdam angeregt wurde, hat Universitäten aus acht europäischen Städten – Athen, Bologna, Bordeaux, Luxemburg, Kopenhagen, Krakau, Potsdam und Riga – sowie renommierte Staats-, Universitäts- und Stadtbibliotheken aus diesen Standorten zusammengebracht: Hauptziel des Projekts ist es, die teilnehmenden Personen mit europäischem Kulturerbe unter besonderer Berücksichtigung von literarischen Texten, Handschriften und Archivobjekten vertraut zu machen. Mit dem so definierten Profil will das Projekt zur Sensibilisierung der Teilnehmer·innen gegenüber der Bedeutung der europäischen Tradition beitragen, den Erwerb von einschlägigen Fachkenntnissen und ‑kompetenzen unterstützen und den Sinn für eine gemeinsame europäische Identität stärken.
Die aktuelle Ausstellung knüpft an die vorangegangene an: Sie präsentiert die handschriftlichen Nachlässe von vier Gelehrten aus vier unterschiedlichen Epochen. Die Nachlässe sind einerseits repräsentativ für die in der Jagiellonen-Bibliothek aufbewahrten Handschriftensammlungen, andererseits liefern sie beredte Zeugnisse des Lebens und Wirkens bedeutender Forscher, deren wissenschaftliche Leistungen Grenzen einzelner wissenschaftlicher Disziplinen und den intellektuellen Horizont ihrer Zeit überschritten. Diese Gelehrten sind: Tomasz Strzępiński von Strzępin (1398-1460), Jan Brożek (1585-1652), Alexander von Humboldt (1769-1859) und Marian Smoluchowski (1872 -1917). Ausschlaggebend für die Auswahl der Exponate waren das internationale Renommee der Gelehrten und ihre Repräsentativität für verschiedene Epochen. Die Gelehrten vertreten verschiedene Epochen und wissenschaftliche Disziplinen, doch eine Zusammenstellung von Zeugnissen ihres Lebens und Wirkens lässt Gemeinsamkeiten zwischen den Forschern erkennen. Ihre Arbeiten zeichneten sich durch Interdisziplinarität aus. Charakteristisch für ihr Wirken war die Bereitschaft zur Zusammenarbeit im Rahmen von internationalen Gremien, Universitäten und Forschungsgesellschaften. Ihre Korrespondenz dokumentiert jeweilig ein umfangreiches Netz internationaler Kontakte, Offenheit für intellektuelle Innovationen und Anerkennung, die diese Gelehrten genossen. Es überrascht nicht, dass die Anerkennung über die universitären Grenzen hinausging. Keiner der Protagonisten der Ausstellung blieb auf sein Arbeitszimmer beschränkt. Strzępiński, Brożek, von Humboldt und Smoluchowski waren aktiv in akademischen, kirchlichen, sozialen und/oder politischen Aktivitäten. Alle vier verbanden in ihrer Arbeit mutig verschiedene, manchmal divergierende intellektuelle Inspirationen.
Die in der Ausstellung präsentierten Exponaten stammen aus den handschriftlichen Nachlässen der Jagiellonen-Bibliothek und den in der Jagiellonen Bibliothek aufbewahrten Sammlungen der ehemaligen Preussischen Staatsbibliothek zu Berlin. Diese Auswahl dokumentiert die Rolle der Jagiellonen-Bibliothek beim Sammeln und Vermitteln der Bestände des Erbes der europäischen Wissenschaft.
